Hijyen ve Sanitasyon - 7. Ünite

son iki ünite kaldı.
Hijyen ve Sanitasyon isimli ders kitabından alıntı, ders çalışırken çıkardığım notlar.

` Ünite7: İş Yeri Hijyeni

İş Sağlığı ve Hijyeni Tanımları ve Gelişimi
Uluslararası çalışma Örgütü (ILO) VE Dünya Sağlık Örgütü ortaklaşa olarak 1950 yılında iş sağlığını tanımlamış ve 1995’de revize etmiştir.
  fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik ve psikososyal faktörlerden korunması iş sağlığı

Çalışanların sağlıkla ilgili tehlike ve risklerden korunması, sağlıklarının geliştirilmesi, sağlık sorunlarının incelenmesi, varsa erken tanı ve etkin tedavilerinin yapılmasıyla uğraşan tıbbi yönüne iş hekimliği denir.

İş yerindeki ve iş yeri ortamındaki sağlığı ve güvenliği etkileyen teknik koşulların ve etkenlerin değerlendirilmesi, bunların kontrol altına alınması, iş yerinin sağlıklı ve güvenli olmasının sağlanmasına ise iş hijyeni adı verilir.

  fiziksel etkenlerdir. Bunlar:  Termal Konfor- nem, sıcaklık, soğuk, ısıtma, havalandırma  Aydınlatma  Basınç  Gürültü  Titreşim  İyonize Radyasyon  Non-iyonize Radyasyon

sıvı kaybı - dehidrasyon
Sıcak ortamda uzun süreli olarak çalışanlar, zaman içinde sıcak ortama alışmasına aklimatizasyon denir.
soğuk, sıcaklık, nemlilik, hava akımı, gürültü,

 Nem düzeyi ölçümü kata termometre, prikrometre cihazı ya da higrometre ile ölçülür.

Hava akımı Anemometre ile ölçülür.

Ortamdaki nem ve hava akımını dikkate alan değerlendirmeye etkin sıcaklık değerlendirmesi denir.

desibel olarak ses şiddetini ölçerler
Elektromanyetik Alan (EMA): Elektrik akımının geçtiği her yerde elektromanyetik alan (EMA) meydana gelir. Titreşim (Vibrasyon):

Basınç: Yüksek basınç, özellikle su altı iş yerlerinde ve tünel yapımında sorunludur. Yüksek basınçlı yerlerde vücutta dokularda oksijen oranının azalması durumu olan hipoksi oluşur. Düşük atmosfer basıncı ise yüksek rakımlı yerlerde olur.

İş Yeri Ortamında Kimyasal Etkenler ve Kontrol Altına Alınması Kimyasal etkenleri 5 grupta inceleyebiliriz: 1. Metaller 2. Solventler 3. Gazlar 4. Asit ve Alkaliler 5. Pestisitler

solventler - Bu maddelerin çoğu merkezi ve periferik (beyin ve omurilik dışındaki sinir sistemi) sinir sistemi üzerine etkilidir. organik çözücüler, petrol vs gibi
basit boğucu gazlar - metan, karbondioksit,
kimyasal boğucu gazlar - Karbonmonoksit, siyanür, hidrojen sülfür

Basit veya kimyasal boğucu gazlar dışında bazı gazlar ise (azotoksitleri, kükürtdioksit vb.) su ile karşılaştıklarında asit oluştururlar.

Hidroklorik asit, nitrik asit ve sülfirik asit, asitlere; sodyum hidroksit, amonyak vb. kimyasal maddeler de alkali maddelere örnektir.
biyosidal ürün - hayvan bitki ve insana zarar veren toksik maddeler

İş Yeri Ortamında Biyolojik Etkenler ve Kontrol Altına Alınması

Herhangi bir enfeksiyona, allerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalara, hücre kültürlerine ve insan endoparazitlerine biyolojik etken;

çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro olarak geliştirilmesine hücre kültürü;

genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlıklara mikroorganizma denir. Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneğine patojenite;

 bir etkenin ağır veya öldürücü bir hastalık tablosuna yol açma yeteneğine ise virulans denir.

Ülkemizde iş yerlerinde biyolojik etkenlerin kontrol altına alınması amacıyla “Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik” yayımlanmıştır.

4 grup biyolojik etken

hafiften ağıra doğru.

TOZLAR
 İnert tozlar: Alındığında vücutta herhangi bir reaksiyona girmeden vücudun savunma sistemi ile vücut dışına taşınan tozlardır. Baryum, demir tozu

Toksik tozlar: Vücuda alındıklarında vücuda dağılarak değişik doku ve organlarda toksik etki gösteren tozlardır. Kurşun, krom, cıva, kadmiyum, nikel

Fibrinojenik tozlar: Havadaki mermer, taş, maden ve kömür ocağı, cam sanayi gibi işlerde çalışanlarda silis, kömür tozları gibi tozların solunması sonucu akciğerlerde bu tozlar birikir.

Kanserojen tozlar: Solunumla alanın tozlar başta akciğer olmak üzere diğer organlarda da kansere neden olabilir.- krom, nikel, kadmiyum gibi asbest

Alerjik tozlar: Havada bulunan bu tür tozlar, solunum yollarında spazma- bir kas ya da kas grubunun aniden ve istemsiz olarak kasılması- neden olarak astım benzeri tabloya neden olabilirler.


Tozlara karşı alınabilecek önlemler şunlardır: 1. Teknik Önlemler  İkame: Zararlı, tehlikeli bir madde veya yöntem yerine daha az zararlı ya da zararsız madde veya yöntem kullanılması.  Havalandırma: İş yeri ortamında ortaya çıkan tozun ortamdan uzaklaştırılmasıdır.  Islak-Yaş Yöntem: Toz kaynağına su püskürtülmesi ile tozlanmanın önüne geçilmeye çalışılmasıdır.  Kapatma: Tozun çıktığı alanın kapatılmasıdır.  Ayırma: Tozlu bir işlemin, diğer çalışma alanlarının dışında başka bir yerde yapılmasıdır. 2. Tıbbi Önlemler  İşe Giriş Muayenesi: İş yeri hekimlerince yapılan, çalışanın işe kabulünden önce adayın işe sağlık açısından uygun olup olmadığının değerlendirilmesidir.  Periyodik (Aralıklı) Muayene: İş yeri hekimince çalışanın belirli aralıklarla standart muayenelerinin yapılmasıdır.  Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımı: O iş için gerekli maske, gözlük, baret, giysi, eldiven vb. donanımların kullanılmasının sağlanmasıdır.  Sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanmalıdır.  Sigara gibi alışkanlıkların önlenmesi, kullananların ise bırakmaları konusunda desteklenmelidir. İş Yeri Ortamında Ergonomik Koşullar ve Kontrol Altına Alınması


Ergonomi, çevrenin, yaşam ve çalışma koşullarının insan özelliklerine uygun hale getirilmesi olarak tanımlanmaktadır.

 Ergonomi 3 bölümde incelenir: 1. Fiziksel Ergonomi 2. Bilişsel Ergonomi 3. Örgütsel Ergonomi

İş Yeri Ortamında Psikososyal Etkenler ve Kontrol Altına Alınması

 İş yeri ortamında, işveren, çalışanlar, hizmet alanlar ve diğer insanlar arasındaki ilişkiler iş yeri ortamının psikososyal yapısını oluşturur.

işyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi

 Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon (MAK) Aşılması durumunda akut toksik belirtiler ortaya çıkabilir.


 Eşik Sınır Değer (ESD)
İş yeri havasında var olup, 8 saat veya haftada 40 saat çalışma süresi içinde maruz kalındığında tüm işçilerin sağlığına zarar verdiği kabul edilen değerdir. Çalışma süresi içinde bazı zamanlarda aşılması tehlike oluşturmaz, önemli olan ortalama değerin ESD düzeyini aşmamasıdır. Günlük uygulamalarda daha çok ESD kullanılmaktadır.


Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlerin kanserojen sınıflandırılmasına göre "Grup 2B" ne anlama gelmektedir?
İnsan için Şüpheli Kanserojen


İş yeri ortamında sağlığı etkileyen faktörler içerisinde en fazla rastlanılan fiziksel etkenlerden termal konfor aşağıdaki hangi şıkta tam verilmiştir?

İş yeri ortamında sağlığı etkileyen faktörler içerisinde en fazla rastlanılan etkenler fiziksel etkenlerdir. Bunlar:
• Termal Konfor
• Nem
• Sıcaklık
• Soğuk
• Isıtma
• Havalandırma

• Aydınlatma
• Basınç
• Gürültü
• Titreşim
• İyonize Radyasyon
• Non-iyonize Radyasyon

Aşırı sıcaklığa bağlı ortaya çıkan sağlık sorunları şunlardır:

• Tansiyon düşmesi
• Baş dönmesi
• Aşırı terleme ve tuz kaybıyla oluşan ısı krampları
• Konsantrasyon bozuklukları
• Konvülziyon
• Aşırı uyku hâli
• Yorgunluk
• Vücut direncinin düşmesi
• Çalışma veriminin düşmesi
• Kaşıntıya yol açan kırmızı lekelerin oluşması
• Moral bozukluğu
• Aşırı duyarlılık ve endişe
• Vücut sıcaklığında aşırı yükselme (Özellikle 41 °C’nin üzerinde ısı çarpması, koma ve ölüm görülür.)

• Çok düşük frekanslı kaynaklardan meydana gelen EMA (ÇDF-EMA)
• Yüksek frekanslı ve özellikle haberleşme sistemlerinden kaynaklı EMA (RF-EMA)

Hem ÇDF-EMA, hem de RF-EMA Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı’nca (IARC) Grup 2B kanserojen olarak sınıflandırılır 

Biyolojik etkenler, enfeksiyon risk düzeyine göre 4 risk grubuna ayrılır:

• Grup 1 Biyolojik Etkenler: İnsanda hastalık yapmayan biyolojik
• Grup 2 Biyolojik Etkenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan (insandan insana bulaşmayan), etkili korunma veya tedavi olanağı bulunan biyolojik
• Grup 3 Biyolojik Etkenler: İnsanda hastalığa neden olan, topluma yayılma riski bulunabilen (insandan insana bulaşabilen), etkili korunma veya tedavi olanağı olan biyolojik
• Grup 4 Biyolojik Etkenler: İnsanda hastalığa neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, insandan insana bulaşabilen (topluma yayılma riski yüksek olan), etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenlerdir.`

Hijyen ve Sanitasyon - 6. Ünite

`Ünite 6:
Toplu Yaşam Ortamları ve Hijyen


Konut Hijyeni Ve Sağlığı
Ekistiks: İmar planlaması ve insan yerleşim bilimi olarak tanımlanır.
Sağlık açısından bir konutun taşıması gereken özellikler şunlardır.  Temel fizyolojik gereksinimler sağlanmalı,  Temel psikolojik gereksinimler sağlanmalı,  Bulaşıcı hastalıklara karşı korumalı,  Kazaları önlenmeli,

Okul Hijyeni
Okul hijyeni okuldaki fiziksel, kimyasal, biyolojik koşulların sağlıklı hale getirilmesini amaçlar.

 Üç Bileşenli Model: 1980’lere kadar uygulanan sağlık eğitimi, sağlık hizmetleri ve sağlıklı çevre modelidir.  Sekiz Bileşenli Model: 1980’lerden sonra kullanılan sağlık eğitimi, sağlık hizmetleri, sağlıklı okul çevresi, fiziksel eğitim ve beslenme hizmetleri sağlanmasını içeren modeldir.  Çok Bileşenli Model: Günümüzde yapılmaya ve uygulanmaya çalışılan okul sağlığını sadece okul ve okul içerisindeki yönetim birimleri içerisine hapsetmeyip fiziksel, kimyasal ve psikososyal çevreyi bir bütün olarak ele alan çok kapsamlı ve bütüncül uygulama modelidir.
 Toplum Sağlığı Merkezleri, Aile Hekimliği Birimleri, Halk Sağlığı Merkezleri ilk başvuru olarak adlandırılan birinci basamak sağlık kuruluşlarıdır. Devlet Hastaneleri ve yataklı hizmet sunan sağlık kuruluşları ikinci basamak sağlık kuruluşlarıdır. Üst düzeyde uzmanlaşmış sağlık kuruluşları üçüncü basamak sağlık kuruluşları olarak adlandırılır.

Hastanelerde Biyolojik Etkenlerin Kontrol Altına Alınması Ve Sağlık Açısından Uygun Hale Getirilmesi Hastalığa yol açabilecek miktarda biyolojik etken içeren atıklar enfeksiyöz atıklar olarak adlandırılır.`

Yiyecek-İçecek Üreten Ve Satan Yerlerde Hijyen İlkeleri
Gıdalardan kaynaklanan riskler fiziksel, kimyasal ve biyolojik riskler olmak üzere aşağıdaki şekilde sıralanır.  Fiziksel Riskler  Kimyasal Riskler  Mikrobiyolojik Riskler

Mikrobiyolojik ve toksik hastalık etkenlerini ısırmak suretiyle deri altına bırakan ya da vücutlarının dış kısmında bulunan hastalık etken maddelerini derinin üzerine bulaştıran omurgasız eklembacaklılara ve kemirgenlere vektör adı verilir.
Sinekler, İshal, dizanteri; Sivrisinekler, sıtma; Bit, Tifüs; Pire, veba; Kene, kırım Kongo kanamalı ateş; Kemirgenler, fare ısırığı hastalığı olarak sıralanır.

Vektör Ve Kemirgenlerle Mücadelede Kullanılan Maddeler
Pestisit tanımı içerisinde yer alan özel ürünler şunlardır. İnsektisit: Böcek öldürücü, Herbisit: Zararlı otları öldüren, yok eden, Fungusit: Mantarlara ve küflere karşı etkili olan, Rodentisit: Fare ve kemirgenleri öldürücü, Akarisit: Akarları (kene, uyuz etkeni gibi eklembacaklı canlılar) öldürücü, Mollusit: Sümüklü böcek gibi yumuşakçaları öldüren, Nematosit: Solucanları öldüren,

Biyoharmolojik açıdan bir konutta kişi başına olması gereken en az hava miktarı ne kadardır?
e. 10m3

Sağlık hizmetlerinin sunulduğu sağlık kurumlarında fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikososyal, ergonomik koşulların uygun hâle getirilmesi kurumun sağlıklı ve hijyenik hizmet etmesine olanak sağlar.

kalıcı etki, residüel etki denir klor

Bulaştırdığı hastalıklar arasında veba, tifüs, Riketsiyal çiçek, Weil hastalığı, Hanta virüs hastalığı, Leptospira, Salmonella, Trişinozis sayılabilir.

Biyoharmoloji, canlıların yaşam sürecinde her türlü doğal ve yapay olarak oluşmuş fiziksel çevre ile kullanıcı arasındaki uyumu araştıran, inceleyen, çözüm önerileri üreten ve bu bilgileri yapı veya binaya uygulayan bilim dalıdır.

Kimyasal Riskler: Son dönemlerde üzerinde en çok tartışılan konulardandır. Gıdalardaki kimyasal riskler mikotoksinler gibi mantarların ve küflerin ürettiği kanserle ilişkili doğal toksinler ile arsenik, civa, kurşun, dioksin, kadmiyum gibi ağır metaller, gübre kalıntıları, pestisit ve hayvanlarda hastalıkları için kullanılan veterinerlik ilaçların kalıntıları başlıcalarındandır. Yine son zamanlarda koruyucu, raf ömrünü uzatıcı, renk ve tad verici, küflenmeyi veya bozulmayı önleyici vb. amaçlarla gıdaların içerisine katılan gıda katkı maddeleri de bu grupta yer almaktadır.

Bir veya birden fazla aktif madde içeren, kullanıma hazır hâlde satışa sunulmuş, kimyasal veya biyolojik açıdan herhangi bir zararlı organizma üzerinde kontrol edici etki gösteren, hareketini kısıtlayan, uzaklaştıran, zararsız kılan, yok eden aktif maddelere ve müstahzarlarına biyosidal (canlıkıran) ürün adı verilmiştir.


Yarılanma ömrü: Kimyasal maddelerin, azalma süreleri ile ilgili olarak, baştaki miktarlarının yarısına düşmesi için geçen zamana yarılanma süresi adı verilir.`

Hijyen ve Sanitasyon isimli ders kitabından alıntıdır.