Hayvan Deneylerinde Uygulanan Testler - 5.

h.k.k madde 9-a aykırı davranılması halinde uygulanacak olan yaptırımları h.k.k. madde 28. fıkra 1. f. bendinde düzenlenmiş olan testler.

h.k.k. madde 28. fikra 1. bent f: 9. maddede ve çıkarılacak yönetmeliklerinde belirtilen hususlara uymayanlara hayvan başına iki yüz elli milyon lira ( 250 ytl), yetkisi olmadığı halde hayvan deneyi yapanlara hayvan başına bir milyar lira (1000 ytl) idari para cezası verilecektir.

bu durumda, deney hayvanlarını gereği gibi barındırmayan, başkaca seçenek olduğu halde canlı hayvan üzerinde deney yapan şahıs, kurum ve kuruluşlara 250 ytl idari para cezası verilecektir. görüldüğü üzere h.k.k. madde 9 da belirtilen hususların önemine rağmen, (ki bu hususlar hayvanların korunması, yaşamları ve yaşam haklarının korunması, barınması gibi son derece önemli faktörlerdir) bu maddede öngörülen hükümlere aykırılı davrananlara sadece 250 ytl gibi cüzi miktarlı bir idari para cezası uygulanacaktır. h.k.k. un en önemli sorunu, hayvan korumada son derece iyi niyetler ve hayvanların korunması gibi önemli, yaşamsal açıdan son derece değerli bir amaçla düzenlenmesine rağmen, hükümlerine aykırılıkların hem kabahatler nevinden görülerek cezalarının idari para cezası olarak düzenlenmesi, hem de bu cezaların oldukça cüzi miktarlardan oluşmasıdır. bu nedenle bu kanun hükümlerine aykırılıkların suç olarak öngörülmesi ve t.c.k. kapsamında yer alması gerekmektedir. söz konusu bu kanuna aykırılıkların kabahatler olarak görüldüğü ve kabahatler kanunu kapsamında öngörüldüğü sürece kanunun öngördüğü bu yaptırımların kesinlikle caydırıcı olmayacağı, tam olarak uygulanmayacağı ve de hayvanlara karşı işlenen suçları azaltmayarak h.k.k.un hayvanları korumaya yönelik amacını da gerçekleştiremeyecektir.
h.k.k. madde 28. fıkra 1. bent f.in ikinci cümlesi çok önemli bir hususu düzenlemektedir. bu da yetkisi olmadığı halde hayvan deneyleri yapanlara yönelik yaptırımdır. buna göre, h.k.k madde 9. fıkra 4. uyarınca hayvan deneyleri ancak, deneyleri yapacak kurum ve kuruluşların kendi bünyesinde kurulan etik kurulunun nezdinde gerçekleştirilebilecektir. bu etik kurullarının nasıl oluşturulacağı ise bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenecektir. uygulamada söz konusu bu etik kurulların deneyleri yapacak olan kurum ve kuruluşun bünyesinde yapılandırılacak olması birçok sakıncayı beraberinde getirmektedir. şöyle ki, söz konusu bu etik kurulunun hayvan deneylerini yapacak olan kurum ve kuruluşun bünyesinde kurulacak olması ve böylece söz konusu kurum ve kuruluştan bağımsız olarak çalışmalarını sürdürmesi, denetimler yapması mümkün olmayacaktır. nitekim uygulamada da bu sorundan kaynaklanan çözümsüzlük ve hukuka aykırılıklar ortaya çıkmaktadır. böylece kanunun etik kurullarının kurulmasına yönelik söz konusu düzenleme amacına ulaşamamakta, etik kurulunun işleyişi kanunda öngörüldüğünden uzak kalmakta, çoğunlukla sadece formalite olarak süregelmektedirler. bu durumda yine kanuna aykırılıktan kaynaklandığı üzere hayvan koruması tam olarak gerçekleşmemekte, hayvanlar üzerinde deneyler kanuna aykırı olarak gerçekleştirilmektedir. bu maddenin tamamen iptal edilerek bu hususta yeni düzenlemeye gidilmesini zorunlu kılmaktadır.
şöyle ki, etik kurullarının kanunla öngörüldüğü üzere çalışmalarını yürütüp yürütmediği ancak ve ancak etik kurulunun dışarıdan müdahale edebilme yetkisi olan ve bağımsız bir kamu kuruluşu olarak oluşturulması halinde denetim mekanizmalarının ve yerel yönetim kontrollerinin yapılması halinde mümkündür.
bu maddede önemli bir husus da söz konusu bu canlı hayvan deneylerinin ancak ve ancak kanunla öngörülen düzenlemelere uygun olarak gerekli izinleri almış, bakanlıkça öngörülen yönetmelikteki unsurlara uymak suretiyle etik kurulu oluşturmuş ve tam yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecek olması aksi takdirde h.k.k. madde 28. fıkra 1. bent f. e göre idari para cezası ile yaptırım uygulanacağı faktörüdür. bu husus çok önemlidir. çünkü, türkiye’de birçok kurum ve kuruluş 5159 sayılı h.k.k.un çıkarılmasından önce, kanunun bu hususta gerekli yasakları öngörmesine rağmen kanuna aykırı olarak hem bilimsel olmayan amaçlarla, hem de yetkileri olmadığı halde hayvan deneyleri yapılmaktaydı. hatta bu durum son derece olağan görülmekteydi. kanunla belirlendiği üzere hayvan deneyi yapacak olan kurum ve kuruluşlarda görev yapacak olan şahısların veteriner, doktor gibi tıp bilgisine sahip bireyler olması gerekmektedir. bu durum da tabi ki, h.k.k.un düzenlemelerine aykırılık teşkil etmekte ve de söz konusu deney hayvanlarının zaten çektikleri acıyı katlamakta, kanunla öngörülen hayvan ölürken bunun farkında olmadan ölmelidir kuralını da çiğnenerek acı içinde öldürülmektedirler.
h.k.k bu hükmünün uygulanabilmesi yine, ancak, çok faal işleyen bir denetim mekanizması ile mümkündür.
bir diğer husus da yetkisi olmadığı halde hayvan deneyleri yapan kurum ve kuruluşlarla ilgilidir. kanunun bu hükmünün lafzı gayet açık ve yoruma mahal bırakmayacak kadar net olmasına rağmen maalesef bu kural da çiğnenerek hayvan korumada başarısızlığa neden olmaktadır. şöyle ki, söz konusu hayvan deneylerini yapacak olan kurum önceden yukarıda sayılan prosedürlere uygun olarak gerekli düzenlemeleri yaptıktan sonra hayvan deneylerini yapabilmektedir. hayvan deneyi yapabilmek için önceden hayvan deneyi yapmak yetkisine sahip olmak gerekmektedir. etik kurulu oluşturmadığı, gerekli prosedürleri uygulamadığı ve kanunen hayvan deneyi yapma yetkisinin bulunmadığı halde hayvan deneyleri yapan kurum ve kuruluşlara h.k.k. madde 28. fıkra 1. bent f. uyarınca 1000 ytl idari para cezası tatbik edilmektedir. h.k.k.da yer alan her türlü yaptırım yetersiz olduğu gibi bu yaptırım da tabi ki yetersizdir, caydırıcı değildir. öyle ki, bu 1000 ytl idari para cezası ödeyeceğini düşünen herkes, her türlü kurum ve kuruluş yetkili olmadığı halde cezanın miktarının ve genel olarak kendisinin yetersiz olması hasebiyle hayvan deneyleri yapabilecektir. hayvan deneyi yapmakta bir beis görmeyecektir.